Wat is een reflex?
Reflex is een snelle, automatische, onwillekeurige motorische reactie op een stimulus die meestal via het ruggenmerg wordt verwerkt zonder bewuste hersenactiviteit (Kandel et al., 2013). Reflexen zijn vaak stereotiep en generiek: denk aan de kniereflex, het terugtrekken bij pijn, of de pupilvernauwing bij fel licht.
De “Flinch”-reactie (Blueflinch) van Tony Blauer
Tony Blauer, een bekende zelfverdedigingsexpert, omschrijft de “flinch” als een universele, onbewuste verdedigingsreactie waarbij het lichaam zich beschermt tegen dreigende impact of agressie door het snel intrekken en afsluiten van kwetsbare zones zoals het gezicht, de nek en het bovenlichaam (Blauer, 2006).
- Wetenschappelijke onderbouwing: Studies in neurowetenschappen bevestigen dat mensen en dieren bij plotselinge bedreiging automatisch een “startle” of flinch-reactie vertonen, een snelle beweging die wordt aangestuurd vanuit de hersenstam en amygdala, en binnen milliseconden optreedt (Davis et al., 1982; Koch, 1999).
- Deze reactie is bewezen reflexmatig, snel en stereotyp, en maakt het lichaam klaar om schade te minimaliseren of een volgende verdedigingsactie te initiëren.
Het grijpen van de polsen of handen van de agressor: minder waarschijnlijk reflexmatig
Het grijpen van de handen van een agressor bij wurging vereist:
- Bewuste identificatie van de bron van de wurging
- Gerichte motorische controle om de polsen of handen vast te pakken
- Visuele en tactiele perceptie
Dit wijst erop dat het grijpen een complexere, meer bewuste of instinctieve motorische reactie is dan een reflex zoals de flinch.
Waarom is de “flinch” waarschijnlijker als natuurlijke verdedigingsreflex?
- Snelheid: De flinch gebeurt binnen 100 tot 200 milliseconden, veel sneller dan het bewust grijpen naar een hand (wel enkele honderden milliseconden tot seconden).
- Universeel: De flinch is een universele reactie, aanwezig bij mensen ongeacht training of ervaring, wat reflexkarakter bevestigt (Bradley et al., 1999).
- Neurologisch verklaarbaar: De flinch wordt gestuurd via subcorticale gebieden (amygdala, hersenstam), terwijl grijpen via cortex verloopt, wat meer tijd vraagt (LeDoux, 1996).
Kritische reflectie
Hoewel het grijpen naar de handen vaak wordt beschreven als een “reflex” in zelfverdediging, is het waarschijnlijker een instinctieve of aangeleerde reactie die zich ontwikkelt vanuit training of ervaring, en niet een reflex in neurologische zin. De flinch-reactie daarentegen is wél een echte, wetenschappelijk bevestigde reflex, die het lichaam direct beschermt bij bedreiging.
Zelfverdedigingstraining kan daarom baat hebben bij het benutten van de flinch als startpunt: het bewust maken en verfijnen van deze snelle reflex om een brug te slaan naar effectievere technieken zoals het grijpen en controleren van de handen van de aanvaller.
Referenties
- Blauer, T. (2006). The Blueflinch: A Natural Protective Reaction. Blauer Tactical Systems.
- Bradley, M. M., Codispoti, M., Cuthbert, B. N., & Lang, P. J. (1999). Emotion and motivation I: Defensive and appetitive reactions in picture processing. Emotion, 1(3), 276–298.
- Davis, M., Gendelman, D. S., Tischler, M., & Gendelman, P. (1982). A primary acoustic startle circuit: lesion and stimulation studies. Journal of Neuroscience, 2(6), 791-805.
- Kandel, E. R., Schwartz, J. H., Jessell, T. M., et al. (2013). Principles of Neural Science (5th ed.). McGraw-Hill.
- Koch, M. (1999). The neurobiology of startle. Progress in Neurobiology, 59(2), 107–128.
- LeDoux, J. E. (1996). The Emotional Brain: The Mysterious Underpi
vzw KRAV MAGA TRAINING CENTRUM 